Arter, 14 Ekim 2016–15 Ocak 2017 tarihleri arasında, Bilge Friedlaender'ın Sözcükler, Sayılar, Çizgiler isimli solo sergisine yer veriyor. Küratörlüğünü Mira Friedlaender ile Işın Önol'un birlikte yaptıkları sergi, Bilge Friedlaender'ın 1980 yılından bu yana sergilenmemiş ve Türkiye'de izleyicilerle hiç buluşmamış eserlerini bir araya getiriyor. Sözcükler, Sayılar, Çizgiler, 2000 yılında aramızdan ayrılan sanatçının vefatından sonra gerçekleşen ilk kişisel sergisi olma özelliğini taşıyor.

Sözcükler, Sayılar, Çizgiler'in merkezinde, Bilge Friedlaender'ın "çizgi" ve "kare" gibi insan eliyle yaratılmış formlar ve insanın doğayla kurduğu ilişki üzerine sürdürdüğü titiz araştırma yer alıyor. Sergi, önce çizginin sonsuz olasılıklarını, ardından bir kağıdın yırtılmasıyla oluşan çizgiyi ve yerçekimine meydan okuyan bir karenin alabileceği şekilleri araştıran Friedlaender'ın incelikli üretiminin belirli bir dönemine (1971–1983) odaklanıyor. Bilge Friedlaender'ın on yılı aşkın bu döneminde, –kendisini bir minimalist olarak tanımlamasa da– basit malzemelerle mütevazı bir görsel dili hedeflediği ve bu deneysel çabayı bir laboratuvar ortamı titizliğinde sürdürdüğü görülüyor. Yazıları aracılığıyla kendi çalışmalarıyla olan diyaloğunu ve kendini sorgulamayı sürdürmüş olan sanatçının; zaman/mekân algısı, boyutlar arası geçiş, görecelik gibi konular üzerine yoğunlaştırdığı üretimi bugün de güncelliğini koruyor.

Sergi, adını Bilge Friedlaender'ın kendi sanat dağarcığına alan açmak için ürettiği SÖZCÜKLER / SAYILAR / ÇİZGİLER (1977) başlıklı sanatçı kitabından alıyor. Bu çalışma, sanatçının bir üretim mekânı olarak sanatçı kitabını ilk kez kullanıyor olmasının yanı sıra, devasa müze mekânlarına ve abartılı boyutlardaki sergilere yönelik bir küçük eleştiri niteliği taşıyor. Sergide merkezi bir rolü olan bu sanatçı kitabı, Friedlaender'ın bu dönemki çalışmalarının önemli bir yansıması olduğu gibi, hayatı boyunca derinlemesine araştırdığı kavramların da bir özeti niteliğinde.

Friedlaender, "zaman, tekrar ve şeylerin gizemli sayısal yapısı"nı eserlerinin birincil odağı olarak tanımlar.

İnsan olmanın temel simgesi olarak gördüğü çizgi ve kareyi, çalışmalarında kâğıt, ip, tel gibi basit malzemeler ile doğal objeler kullanarak ele almıştır. Çizgisel Diyagonal Mutasyon (1975) çizgi ve kare arasındaki bu ilişkinin baş döndürücü sonucunun bir yansımasıdır. Tıpkı sanatçının çalışmalarına hep dâhil etmeye uğraştığı o "mekânsız mekânı" ortaya koyan 1975 tarihli Kare Mutasyon: Yerçekiminin Reddi #10 gibi. Yarıp Geçmek #9'da (1976) başkalaşan yırtılmış kareler ise, verdikleri havada süzülme hissiyle mekân algımızın sınırlarını zorlar ve bizi bir çifte ufkun karşısında bırakır.

Bilge Friedlaender'ın genişletilmiş kitabı Nehir / Ev / Kitap (1982) gibi sonraki döneme ait projeleri, doğayla doğrudan diyaloğa girme arayışını çok daha açık biçimde örnekler ve sonraki yöneliminin de habercileri olur. Sanatçı kitapları Sinan'a Saygı (1981) ve üç parçalı Nâzım Hikmet'e Saygı (1979) bu geçiş sürecinin deneyimlenebildiği eserleridir.

Sözcükler, Sayılar, Çizgiler'in sergi yayınında yer alan Friedlaender'ın "kendi kendisiyle sohbeti", sanatçının kişisel ve profesyonel öyküsüne odaklanıyor. Friedlaender'ın sanata dair düşüncelerinin yer aldığı bu kurgusal söyleşide, küratörler tarafından bugüne kadar yayımlanmış ve yayımlanmamış kaynaklardan seçilen çok sayıda metin bir araya geliyor. Sergi yayınında ayrıca, Friedlaender'la 1990'larda tanışan Ahu Antmen, özellikle de Türkiye'de yaptığı çalışmalar üzerine tarihsel bir okumayla, Bilge Friedlaender'ın yaşamının son dönemlerindeki üretiminin bir manzarasını sunuyor. Yayına yeni bir metinle katkıda bulunan bir diğer yazar olan Lewis Johnson, Bilge Friedlaender'ın sergide yer alan çalışmalarını daha geniş bir felsefi bağlama oturturken, Gregory Volk ise sanatçının yapıtının malzemeden ve dokunuşlardan geçerek bize ulaşan derin kaynağı üzerinden sanatçıyı Amerikan kültür tarihi ile ilişkilendiriyor. Kitap küratörler Mira Friedlaender ile Işın Önol'un kaleme aldıkları ve bu serginin düşünsel ve fiili arka planını açığa çıkaran bir sunu metniyle kapanıyor.

Arter hosts Bilge Friedlaender's solo exhibition entitled Words, Numbers, Lines between 14 October 2016 and 15 January 2017. The exhibition, curated by Mira Friedlaender and Işın Önol, brings together works of the artist which have never been shown in Turkey nor exhibited elsewhere since the 1980s. Words, Numbers, Lines also marks the artist's first solo exhibition since she passed away in 2000.

The works in Words, Numbers, Lines centre upon Bilge Friedlaender's rigorous investigation of created forms such as "line" and "square" as expressions of the relationship between humans and nature. The exhibition focuses on a specific period (1971-1983) of Friedlaender's production, researching the infinite possibilities of a line, a torn line, and a square that defies gravity. She produced expansive yet intimate material for investigation. During this decade, even though she did not identify herself as a minimalist, Friedlaender develops a modest visual language utilising rather simple materials and meticulously continues her almost experimental search. She was in constant dialogue with her own work through her writing, questioning herself, and asking philosophical questions that remain compelling, and grant us access to her ideas. Engaging with the universal experiences of gravity, horizon, and perceptions of duality, Friedlaender created a body of work that is even more relevant today.

The artists' book WORDS / NUMBERS / LINES (1977) lends the exhibition its title. The work is not only the first artists' book that Friedlaender created as a space for her artistic vocabulary, but also a critique of oversized museum spaces and overly ambitious exhibition practices. It is a significant expression of the artist's work at the time, and it encapsulates many of the concepts that she explored deeply throughout her life.

Defining "time, repetition, and the mysterious numerical structure of things" as the primary focus of her work, Friedlaender used paper, string, and natural materials to engage with the line and the square as expressions of the basis of humanity. Linear Diagonal Mutation (1975) expresses the disorienting result of this engagement, as does Square Mutation: Denying Gravity #10 (1975), which opens up the "spaceless space" the artist laboured to bring into her work. The torn and drawn mutated squares of Breaking Through (1976) challenge our perception of space with a sense of floating, while facing a double horizon.

Friedlaender's later projects, such as the expanded book entitled River / House / Book (1982), reveal a more explicit move towards a direct dialogue with nature, and offers the audience a glimpse of the artist's later direction. Another artist's book, Homage to Sinan (1981), and the triptych Homage to Nâzım Hikmet (1979) also allow us to experience this transition.

Words, Numbers, Lines presents Friedlaender's transcendent works, while the "conversation with herself" in the exhibition publication offers a personal and professional account of the artist. The essay is a fictive interview expressing Friedlaender's artistic concerns, edited and compiled by the curators from a vast variety of text selected from published and unpublished material up to this day. The publication also includes an essay by Ahu Antmen, who knew and reviewed the artist in the 90s. Antmen brings a sensitive and historical reading of the work, primarily referring to the artist's practices in Turkey, giving us a view of Friedlaender's production towards the end of her life. Lewis Johnson, another contributor to the publication, puts Friedlaender's selected works in the exhibition in a wider philosophical context, and Gregory Volk engages with the deep source of the work via material and touch, while connecting the artist to American cultural history.